Gospodarka obiegu zamkniętego. Znaczenie i korzyści nie tylko dla środowiska

Czy można połączyć troskę o środowisko naturalne z rozwojem gospodarczym? Wydaje się, że te pojęcia wzajemnie się wykluczają. Ochrona środowiska skupia się na redukcji negatywnego wpływu człowieka na otoczenie, podczas gdy globalna gospodarka przede wszystkim koncentruje się na wzroście. Istnieje jednak koncepcja, która buduje pomost między tymi dwoma światami. Mowa o gospodarce obiegu zamkniętego.

Gospodarka obiegu zamkniętego – definicja

W obliczu narastających wyzwań wywołanych zanieczyszczeniem środowiska i wyczerpywaniem się zasobów naturalnych pilnie potrzebne stało się opracowanie modelu rozwojowego przyszłości. Skalę problemu dobrze obrazują dane Europejskiej Agencji Środowiska, według których wydobycie surowców potrzebnych do produkcji w przeliczeniu na mieszkańca Wspólnoty wyniosło w 2022 r. 14,8 tony. Tę sytuację ma zmienić zyskująca na znaczeniu gospodarka obiegu zamkniętego, nazywana też cyrkularną lub w skrócie – GOZ. Jest to racjonalny model produkcji i konsumpcji, który promuje wydłużenie do maksimum cyklu życia produktów, poprzez np. wielokrotne użycie, naprawę, odnawianie i recykling. Te działania przekładają się na ograniczenie eksploatacji zasobów naturalnych i ilości odpadów. Ta strategia rozwoju zakłada optymalizację zużycia odpadów przy jednoczesnym wzroście gospodarczym.

Gospodarka liniowa kontra gospodarka obiegu zamkniętego

Koncepcja obiegu zamkniętego odchodzi od liniowej gospodarki, działającej wg. schematu, w którym zalewa nas dużo produktów szybko trafiających na śmietnik. W tym tradycyjnym modelu, bardzo wiele zasobów się marnuje, zgodnie z filozofią „weź-zużyj-wyrzuć” lub „weź-wyprodukuj-użyj-wyrzuć”. Przykładów takiego podejścia konsumentów i producentów z życia codziennego nie brakuje. Wystarczy zastanowić się, ilu wciąż działających sprzętów czy rzeczy nie używamy, albo po krótkim czasie zamieniamy na nowe. Ile z nich popsuło się chwilę po wygaśnięciu gwarancji. Gospodarka obiegu zamkniętego zmienia tę „linię marnotrawstwa” w „okrąg efektywności”, w którym produkty i surowce krążą i są wielokrotnie wykorzystywane oraz przerabiane. Ten system już w pewnym stopniu działa, ale do poprawienia jego wydajności potrzebna jest z jednej strony zmiana sposobu produkcji, która wydłuży cykl życia produktów i uprości recykling, a z drugiej popularyzacja mniej konsumpcyjnego styl życia.

Zasady i założenia gospodarki obiegu zamkniętego

Zasady, którymi kieruje się GOZ zmieniają podejście do produkcji, konsumpcji i odpadów. Najważniejsze założenia to:

1. Obieg zamknięty – wyroby mają zostać ponownie wykorzystane, a na końcu cyklu życia przetworzone.

2. Redukcja odpadów – minimalizacja lub eliminacja pojęcia odpadu, wszystko jest surowcem.

3. Ograniczenie wydobycia – potrzeba wydobywania surowców nieodnawialnych maleje, zmniejsza się więc eksploatacja zasobów naturalnych.

4. Inspiracja cyklem życia w przyrodzie – motywacją do stworzenia gospodarki cyrkularnej były naturalne procesy obiegu materii w ekosystemach.

5. Optymalne wykorzystanie zasobów – świadome projektowanie i utrzymanie wyrobów i materiałów w obiegu, duży nacisk na innowacje i nowe technologie wspomagające ten proces.

6. Wielopętle na różnych etapach – tworzenie złożonych powiązań na różnych etapach życia produktu. To, co jest odpadem dla jednego, może być cennym surowcem dla innego. GOZ polega na identyfikowaniu i tworzeniu takich powiązań odpadowo-surowcowych.

7. Brak zasobu nie wpływa na rozwój – częściowe uniezależnienie rozwoju gospodarczego od ograniczonych zasobów naturalnych.

8. Podejście systemowe i zaangażowanie – myślenie systemowe o całym cyklu życia produktu: od projektu, zużycia, aż po dalsze wykorzystanie. Współpraca wszystkich podmiotów w łańcuchu wartości ma znaczenie podstawowe. Wyroby nienadające się do dalszego użytku są naprawiane i regenerowane, nie trafiają więc na składowiska.

9. Dążenie do przemian dla zrównoważonego rozwoju – zapobieganie wyczerpywaniu się zasobów naturalnych i minimalizowanie wpływu na środowisko.

Te wszystkie zasady i założenia tworzą idealny model. Jego wdrożenie nie zawsze jest łatwe w obecnych realiach, ponieważ niektóre technologie recyklingu dla danego materiału mogą być jeszcze zbyt drogie. Nie zmienia to faktu, że gospodarka cyrkularna rozwija się i od niej należy przyszłość.

Dowiedz się, czym jest model „7R” gospodarki obiegu zamkniętego

Korzyści gospodarki obiegu zamkniętego

Przejście do gospodarki obiegu zamkniętego przynosi liczne korzyści środowiskowe związane z minimalizacją odpadów, wydłużeniem cyklu życia produktów dzięki ekoprojektowaniu i ponownemu wykorzystaniu. Z perspektywy ekonomicznej te zmiany wymagają inwestycji w nowe technologie i tworzą nowe miejsca pracy, więc sprzyjają rozwojowi oraz wzrostowi gospodarczemu. Z punktu widzenia konsumenta przynoszą trwalsze produkty.

Zalety gospodarki obiegu zamkniętego:

• mniej marnotrawstwa i zużycia zasobów – tak duże zużycie surowców jak obecnie nie będzie już potrzebne;

• mniej odpadów – zmniejszenie zapotrzebowania na składowiska odpadów;

• ochrona środowiska naturalnego – mniejsze zniszczenie obszarów, gdzie żyje wiele dzikich zwierząt, zmniejszenie presji na środowisko;

• rozkwit rynku produktów z drugiej ręki – większy wybór tańszych i cały czas funkcjonalnych przedmiotów;

• oszczędność dla konsumenta – projektuje się tak, aby rzeczy mogły być wydajne i wielokrotnie używane, zmniejsza to potrzebę kupowania ciągle nowych rzeczy;

• bardziej innowacyjne produkty – pobudzenie innowacyjności w różnych sektorach gospodarki.

Unia Europejska podejmuje konkretne kroki w kierunku realizacji celów gospodarki obiegu zamkniętego, czego przykładem są przepisy i projekty nowych regulacji, takich jak np.: Single Use Plastics, Cyfrowy Paszport Produktu, Green Claims Directive czy rozporządzenia w zakresie opakowań i odpadów opakowaniowych (PPWR). Ich zadaniem jest stworzenie sprzyjających warunków dla rozwoju GOZ. Nie pozostawia to wątpliwości, że korzyścią dla wielu firm, działających na terenie UE, będzie obniżenie kosztów środowiskowych i finansowych w niedalekiej przyszłości.

Zobacz więcej informacji o gospodarce obiegu zamkniętego