Mówi się, że segregacja odpadów jest pierwszym i najważniejszym etapem w drodze do ich skutecznego recyklingu. Co się jednak dzieje po tym, jak śmieciarka odbierze nasze śmieci. Które odpady wrócą do nas w nowej, przydatnej formie, a które trafią do spalarni lub na składowiska?
Recykling odpadów – czym jest i na czym polega?
Recykling można zdefiniować jako proces umożliwiający ponowne użycie materiałów i surowców do produkcji nowych przedmiotów. Jest to więc metoda efektywnego wykorzystania odpadów i zawrócenia ich w obiegu. Dzięki recyklingowi można zmniejszyć zużycie surowców pierwotnych, wody i energii, ograniczyć emisje oraz zredukować ilość odpadów.
Pojęcie recyklingu zostało też zdefiniowane w ustawie. Zgodnie z art. 3 Ustawy o odpadach, recyklingiem nazywamy:
odzysk, w ramach którego odpady są ponownie przetwarzane na produkty, materiały lub substancje wykorzystywane w pierwotnym celu lub innych celach.
Tak rozumiany recykling nie obejmuje odzysku energii oraz przetwarzania odpadów na substancje i materiały, które zostaną wykorzystane jako paliwo.
Jakie materiały nadają się do recyklingu? Kilka słów o przydatności do recyklingu
Recykling jest uznawany za najkorzystniejszą dla środowiska formę zagospodarowania odpadów. Zgodnie z ustanowioną w ustawie o odpadach hierarchią sposobów postępowania, odpady, które nie nadają się do ponownego użycia, powinny zostać przekazane właśnie do recyklingu.
Wysoką przydatność do przetworzenia w procesie recyklingu mają:
- szkło opakowaniowe,
- większość opakowań z tworzyw sztucznych,
- metale,
- opakowania wielomateriałowe – np. kartony na mleko i napoje doczekały się nowoczesnej instalacji w Polsce,
- papier,
- bioodpady kuchenne i zielone (oprócz odpadów pochodzenia zwierzęcego),
- elektroodpady,
- baterie,
- niektóre odpady niebezpieczne,
- odpady zmieszane.
Jak wygląda droga poszczególnych odpadów od kontenera, kosza lub pojemnika do zakładu recyklingu? Posłuchaj, co się dzieje z odpadami!
Nie wszystkie odpady można ponownie wykorzystać. Niektóre z nich mają znikomą przydatność do recyklingu i muszą być zagospodarowane w inny sposób (np. unieszkodliwione, spalane lub składowane). Do recyklingu nie nadają się:
- niektóre opakowania wielomateriałowe,
- nieopróżnione opakowania (bez względu na materiał, z którego je wykonano),
- wybrane tworzywa sztuczne i guma,
- odpady medyczne.
Rodzaje recyklingu, czyli jak odzyskać cenne surowce z odpadów?
Pod dość ogólnym pojęciem recyklingu kryje się wiele procesów technologicznych, które umożliwiają odzyskanie surowców i materiałów z poszczególnych rodzajów odpadów. Ze względu na sposób obróbki odpadów możemy wyróżnić recykling materiałowy, surowcowy, energetyczny i organiczny.
Recykling materiałowy (mechaniczny)
Recykling materiałowy to najefektywniejsza i najczęściej wykorzystywana metoda recyklingu tzw. materiałów termoplastycznych (tworzyw sztucznych), ale też szkła, papieru oraz metalu.
Recykling materiałowy umożliwia przetworzenie odpadów na produkty mające wartość użytkową, np. z recyklatu pozyskanego z butelek PET wytwarza się nowe butelki rPET. Zobacz, jak krok po kroku powstaje rPET.
W procesie recyklingu materiałowego odpady są cięte i rozdrabniane na niewielkie kawałki, a następnie oczyszczane i dzielone na frakcje. Dopiero wtedy mogą zostać przetworzenie na granulaty, które trafią do zakładów produkcyjnych. Dzięki temu sposobowi obróbki, struktura chemiczna przetwarzanych surowców pozostaje prawie niezmieniona – z HDPE uzyskujemy rHDPE, z PP – rPP, a z LDPE – rLDPE.
Do recyklingu materiałowego nadają się głównie odpady wykonane z jednolitych materiałów, które nie posiadają większych zanieczyszczeń. Z tego względu niską przydatność do recyklingu materiałowego mają np. tworzywa pochodzące ze zmieszanych odpadów komunalnych – zwykle są zbyt mocno zanieczyszczone.
Recykling surowcowy, czyli chemiczny
Recykling surowcowy polega na odzyskaniu surowców użytych do wytworzenia danego produktu podczas złożonego procesu chemicznego. Inaczej niż w przypadku recyklingu materiałowego, w recyklingu chemicznym ingeruje się w strukturę chemiczną. Następnie poprzez szereg skomplikowanych procesów uzyskuje się substancję, z której można otrzymać np. polimer.
Ta technologia jest jeszcze w fazie wczesnego rozwoju. Eksperci widzą w niej szansę na lepsze zagospodarowanie odpadów z tworzyw sztucznych wyprodukowanych z różnych polimerów i występujących w rozmaitych kolorach. Obecnie wiele z nich nie może trafić do recyklingu mechanicznego, więc najczęściej zostaje spalona. Recykling chemiczny ma być więc dopełnieniem dla recyklingu mechanicznego.
Nad takimi rozwiązaniami pracują firmy z branży recyklingu, petrochemii i przemysłu tworzyw sztucznych. Są już pierwsze zwiastuny, zapowiadające rozwój tej branży. Przykładowo w 2026 r. w Niemczech ma np. powstać największy, europejski zakład sortujący tego typu odpady. To inicjatywa firm Interzero i OMV. Pierwsze ze wspomnianych przedsiębiorstw przetwarza ponad 800 000 ton opakowań zebranych w ramach systemu żółtych worków i pojemników każdego roku. Około połowa z nich poddawana jest recyklingowi mechanicznemu. Kolejne 25% stanowią odpady z sortowania, w tym przedmioty, które nie powinny trafić do żółtego pojemnika. Pozostałe 25% to tworzywa sztuczne, które wcześniej były spalane, ponieważ nie kwalifikowały się do żadnej konkretnej frakcji sortowania. Interzero opracowało nową metodę, która pozwala wyselekcjonować materiały do recyklingu chemicznego, co pozwoli na większy dostęp do tego typu surowców dla wyspecjalizowanych firm.
Recykling energetyczny zwany termicznym
Recykling energetyczny to spalanie odpadów, podczas którego dochodzi do odzysku części energii zużytej w przeszłości do wytworzenia tych przedmiotów. Jest on wykorzystywany do zagospodarowania odpadów zmieszanych (np. rodzajów tworzyw sztucznych, odpadów wielomateriałowych) lub mocno zanieczyszczonych, które nie nadają się do recyklingu mechanicznego ani surowcowego. Recyklingowi energetycznemu poddawana jest tzw. frakcja wysokoenergetyczna, której nie można składować na składowiskach odpadów, które jest na ostatnim miejscu w hierarchii zagospodarowania odpadów.
Zgodnie z ustawową definicją recykling energetyczny nie jest uznawany za metodę recyklingu, lecz jedynie za odzysk.
Recykling organiczny, czyli kompostowanie
Recykling organiczny to proces przetwarzania bioodpadów (zwanych też odpadami organicznymi) w kompost lub biogaz. Do metod recyklingu organicznego zaliczamy:
- kompostowanie – tlenowy rozkład bioodpadów zachodzący przy udziale mikroorganizmów. W wyniku kompostowania powstaje naturalny nawóz – kompost. Jest to jedyna metoda recyklingu, którą można wykorzystywać w miejscu wytworzenia bioodpadów (np. w gospodarstwach domowych, w zakładach produkcyjnych),
- fermentację – beztlenowy rozkład bioodpadów, w wyniku którego powstaje czyste źródło energii – biogaz oraz osady pofermentacyjne, które wykorzystywane są jako nawóz.
Recykling jako priorytet w gospodarce odpadami – dlaczego zawracamy surowce do obiegu?
Po lekturze powyższych akapitów jasno klarują nam się podstawowe cele recyklingu, do których zaliczamy:
- redukcję wpływu odpadów na środowisko,
- zagospodarowanie odpadów,
- zmniejszenie ilości odpadów na składowiskach,
- oszczędność surowców pierwotnych.
Oprócz tego recykling pozwala obniżyć koszty pozyskania surowca – w wielu przypadkach przetworzenie odpadów jest bardziej opłacalne niż wykorzystanie surowców pierwotnych. Bywa też odwrotnie – czasem sam proces jest droższy, lecz przemawiają za nim inne, ważniejsze względy. Jednym z nich, poza kwestiami ochrony środowiska, jest możliwość uzyskania w pewnym zakresie niezależności surowcowej.
Więcej informacji o celach recyklingu znajdziesz w artykule: Czy recykling i segregacja odpadów mają sens?
Na koniec warto wspomnieć, że mieszkańcy mają obowiązek selektywnej zbiórki odpadów. Im lepsza jej jakość, tym tańsze i prostsze są kolejne etapy procesów sortowania i recyklingu. Natomiast recykling jest też prawnym obowiązkiem przedsiębiorców. Firmy wprowadzające na polski rynek opakowania i określone kategorie produktów (opony, smary i oleje, sprzęt elektryczny i elektroniczny, baterie i akumulatory) muszą wykazać, że zadbały o przekazanie do recyklingu określonej ilości odpadów wytworzonych z wprowadzonych przez nie opakowań i produktów. W przeciwnym razie przedsiębiorcy będą musieli uiścić wysoką opłatę produktową.
